Kennisdossier – Apartheid in Ondernemend Utrecht

1. Gemeente steunt (alleen) innovatieve ondernemers!

2. Géén gelijke kansen voor Utrechtse ondernemers?

3. Voorbeelden van traditioneel en innovatief

4. Meerwaarde van traditioneel versus innovatief

5. Alternatief: niemand of allemaal steunen?

6. Verslag van het podiumgesprek op 16 oktober 2019

 

1. Gemeente steunt (alleen) innovatieve ondernemers!

Overheidsbijdrage van € 2,25 miljoen
De gemeente Utrecht gaat in de komende periode (2019-2022) de innovatieve starters en scale-ups in Utrecht ondersteunen met een financiële bijdrage van € 2,25 miljoen, zoals wordt toegelicht in de Beleidsregel ‘Versterken van het Utrechtse ecosysteem voor starters en groeiers’ (27 mei 2019). Dat is zo afgesproken in het Coalitieakkoord (2018) van de coalitiepartijen D66, CU en GroenLinks.
In artikel 2 van de beleidsregel staat dat deze ondersteuning uitsluitend is bedoeld voor “innovatieve ondernemers die behoren tot één van de 4 prioritaire marktgroepen uit het economisch programma ‘Werk voor Iedereen’, namelijk:
1. Gezond gebouwde omgeving en energietransitie, inclusief circulaire economie.
2. Digitale technologie en –vaardigheden (inclusief (serious) gaming).
3. Gezondheid.
4. Onderwijs (edutech).
In een snelgroeiende gemeente als Utrecht is innovatie en werkgelegenheidsgroei van groot belang. Vandaar dat we ons in deze beleidsregel focussen op innovatieve ondernemers en groeiers (scale-ups).”
In artikel 4 wordt aangegeven hoe het budget wordt verdeeld:
A. € 1.250.000 voor (meerjarige) financiering van activiteiten van incubators,
B. € 1.000.000 voor programma’s, activiteiten en events.

Waarom alleen innovatieve ondernemers?
In een interview legt verantwoordelijk wethouder Klaas Verschuure uit waarom alleen innovatieve ondernemers toegang hebben tot deze subsidieregeling. “Utrecht kent mooie voorbeelden van startende, zich onderscheidende ondernemers”, zegt wethouder Klaas Verschuure (Economische Zaken). “We besteden aandacht aan het vestigingsklimaat in Utrecht voor dergelijke ondernemers. Met deze investering van 2,25 miljoen willen we daar de komende jaren een impuls aan geven.” Hij wijst daarbij ook op de rol die start ups en scale ups vervullen bij nieuwe en slimme oplossingen voor vraagstukken waarmee een groeiende stad als Utrecht te maken heeft.
Bron: Utrecht Nieuws .nl, 28 mei 2019

 

2. Géén gelijke kansen voor Utrechtse ondernemers?

Toegang tot gratis begeleiding voor traditionele ondernemers?
Als je in Utrecht een traditionele onderneming wilt starten, bijvoorbeeld een lunchroom, klusbedrijf, boekhoudkantoor of kapsalon, dan is er nagenoeg geen gratis begeleiding beschikbaar. Er zijn in Utrecht alleen twee relatief kleine organisaties, DOK030 en Power by Peers, beide vooral actief in Overvecht, die startende lokale (traditionele) ondernemers helpen. Bijvoorbeeld met het opstellen van een ondernemingsplan, wegwijs worden in alle regels en het starten van een onderneming vanuit een uitkering, met bijvoorbeeld een Bbz (Besluit bijstandverlening zelfstandigen).

Abdel Harchaoui (oprichter en bestuurder) vertelt bij de opening (2014) waar DOK030 voor staat:
Meer over DOK030 is te vinden op hun website.

Ook Power by Peers biedt vergelijkbare ondersteuning, zoals Mieke van Dommelen (oprichtster en bestuurder) in onderstaande video toelicht bij de opening in 2018.
De financiële ondersteuning van de gemeente voor de traditionele startende ondernemers is een fractie (ca. 5 tot 10%) van de steun zoals deze recent is toegezegd voor de innovatieve ondernemers.

Traditionele ondernemers hebben het vaker moeilijk
Een traditionele onderneming starten of laten groeien van een eenmanszaak naar een bedrijf waar meerdere mensen aan het werk kunnen is voor veel Utrechters geen eenvoudige opgave. Soms omdat ze de taal te weinig machtig zijn, net nieuw zijn in Nederland, moeite hebben met de veelheid aan regels en benodigde vergunningen of omdat ze door een calamiteit met de onderneming in zwaar weer zijn gekomen. Bij tijdelijk financiële problemen kunnen ondernemers een beroep doen op de Bbz-regeling Er zijn instanties die daar (deels betaald) bij kunnen helpen, maar dan is vaak de vereiste dat je al een volledig ondernemingsplan hebt, zoals met ‘155 Help een bedrijf’
Het aanbod aan ondersteuning voor ondernemers is groot, maar dan hangt er ook een prijskaartje aan. Kom je als ondernemer in de schulden dan kun je ook terecht bij ‘Over Rood’. Ook daar is alleen het eerste gesprek gratis en moet je lid zijn om ondersteuning te krijgen.
Lokale traditionele ondernemers die op ‘zwart zaad’ zitten of starters die een goed idee hebben en de goede spirit – maar nog helemaal aan het begin staan kunnen uiteindelijk alleen terecht bij die enkele begeleidende instantie die wel (gratis) maatwerk kan leveren, zoals bij Power by Peers en DOK030.

 

3. Voorbeelden van traditioneel en innovatief

De lokale traditionele starter: Casasy
Abdeslam is een ondernemer in hart en nieren en runde jarenlang een goedlopend visrestaurant aan de Amsterdamsestraatweg. In 2015 ging buiten zijn schuld zijn visrestaurant failliet.
Hij kwam via via bij Abdel van DOK 030 terecht. Met steun van DOK030 heeft hij zijn nieuwe idee voor een lunchroom kunnen uitwerken in een ondernemingsplan, zijn de schulden geregeld in een saneringsplan, heeft hij een betaalbare locatie kunnen vinden in Zuilen en is hij door de regels heen geloodst van de Bbz. Hij kan nu starten met zijn nieuwe onderneming Casasy. Zonder DOK030 – zo geeft Abdeslam aan – had hij nu nog moedeloos met een gezin in een uitkering gezeten. 

De innovatieve startup: Perfect Place
Perfect Place is één van de startups in Utrecht (gevestigd op de Uithof), die net als de meeste van hen ’technologie en data gedreven zijn’. Of zoals ze zelf schrijven: ‘Wij ondersteunen organisaties die betrokken zijn bij de realisatie van woonlocaties en voorzieningen met relevante beslisinformatie en analyse instrumenten, (…). Up-to-date, volledige en landelijke datasets binnen één platform besparen organisaties tijd en geld en stelt hen in staat de beste investeringsbeslissingen te nemen (…)’ Zie ook hun website.
Perfect Place, gestart in 2017, wordt genoemd als één van de aansprekende voorbeelden die met steun van de gemeente en de door hen gefinancierde incubators (in dit geval was UtrechtInc de begeleider) hebben kunnen uitgroeien tot een succesvolle onderneming. De oprichters zijn vastgoed-adviseurs en inmiddels zijn er tien mensen werkzaam. Het team van software ontwikkelaars werkt grotendeels vanuit Sri Lanka, zo is te lezen op Utrechtinc.nl

 

4. Meerwaarde van traditioneel versus innovatief

Werkgelegenheid bij ondernemers
Uit MKB in beeld (2018) is te herleiden dat met ongeveer 40.000 ondernemers in Utrecht zij samen zorgen voor ongeveer 100.000 tot 140.000 banen. Volgens de Utrecht Monitor (2018) zijn in Utrecht stad in totaal ruim 260.000 mensen aan het werk (inclusief non-profit, nutsbedrijven en overheid).
De stad Utrecht heeft een van de hoogste aantallen startende ondernemers van Nederland. Dat blijkt uit onderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). In Utrecht wonen zo’n 14,4 startende ondernemers per duizend inwoners. Dat is omgerekend ongeveer 5.000 starters op een totaal van ca. 40.000 ondernemers in de stad Utrecht. Volgens ramingen van StartupUtrecht is minimaal 250, mogelijk ca. 500 tot 600 van deze groep van 5.000 starters ook een innovatieve starter, ofwel een startup. Want als je innovatief bent wordt het veelal op z’n Engels aangeduid!
Kortom, maximaal 5% van alle starters zal mogelijk het ‘stempel’ innovatief krijgen zoals bedoeld in de subsidieregel van de gemeente (2019) en toegang hebben tot gratis ondersteuning. De overige ca. 95% zijn dan de lokale traditionele starters.

Economische impact van traditioneel versus innovatief
In de motivatie om voornamelijk de innovatieve startups te steunen speelt de economische impact van deze ondernemers een dominante rol. Dan gaat het over de omzet en de werkgelegenheid die het oplevert voor de regionale economie, inclusief de extra banen en werk voor de Utrechters.
In een recent onderzoek naar ‘Startups: jobgrowth engine in the Netherlands’ (3 sept. 2019) wordt aangegeven (pag.22) dat 55% van de Nederlandse innovatieve startups relatief kleine bedrijven zijn met maximaal 10 werknemers in dienst en slechts 4% komt boven de 100 werknemers uit (ook na meer dan 20 jaar na de startdatum!). De Utrechtse startups (en scale-ups samen) zorgen volgens deze bron (pag.27) momenteel voor ongeveer 8.000 banen. Ook de Economic Board Utrecht heeft i.s.m. met StartupUtrecht een Startup Monitor Regio Utrecht (febr. 2019) uitgebracht waarin wordt gemeld dat (een specifieke selectie van) startups (bijv. jonger dan 5 jaar) sneller groeit dan de traditionele bedrijven, namelijk 18% versus 2% in twee jaar tijd. Er wordt wel eerlijk bij gezegd dat het gaat om een groei van 110 banen (naar 720 banen) en dat het totale aantal starters zelfs iets daalt en niet meer stijgt, mogelijk o.a. omdat startups naar buiten de regio verhuizen!

Maar voorzien de startups wel in het type werk waar vraag naar is? Voor een belangrijk deel gaat het bij innovatieve startups om werk voor hogere opgeleiden. Terwijl de vraag naar werk in Utrecht vooral het grootst is onder de lager opgeleiden. In ‘Utrecht Economisch Beeld (2017)‘ wordt gesteld (pag.9): “Er is sprake van een toenemende spanning op de arbeidsmarkt vanwege de toenemende vraag naar hoger opgeleiden, (…) en de afnemende participatie van lager en middelbaar opgeleiden.”

Samengevat in een overzicht:



 

5. Alternatief: niemand of allemaal steunen?

Hoe gaat dat elders?
In Rotterdam pakt de gemeente een hele actieve rol en werkt zij samen met meerdere lokale partners in De Rotterdamse Zaak, waar ondernemers die (financieel) zijn vastgelopen of (tijdelijk) ondersteuning nodig hebben kunnen aankloppen en gratis worden geholpen:

In Almere heeft de gemeente een speciaal loket voor ondernemers ingericht, als onderdeel van een nog breder Ondernemersplein (met alle partners): Het Ondernemersloket, waar ondernemers voor al hun vragen terecht kunnen: zie Ondernemersloket

In Utrecht is er geen speciaal loket en ook geen specifiek samenwerkingsverband, althans niet voor de lokale traditionele ondernemers.

Slechts een klein debat in de gemeenteraad
In Utrecht lijkt de beleidsregel ‘Versterken van het Utrechtse ecosysteem voor starters en groeiers’ met € 2,25 miljoen politiek weinig discussie op te roepen. Het debat hierover in de gemeenteraad vond plaats tijdens een vragenuur d.d. 4 april van enkele minuten tussen raadsleden en verantwoordelijk wethouder Klaas Verschuure.

Voorheen heeft de gemeente Utrecht ook ondernemers gesteund in het starten of uitbreiden van de eigen onderneming. In de vorige coalitieperiode gebeurde dat met het LEF (2015-2018), het Lokaal Economisch Fonds. In plaats van het steunen van uitsluitend de innovatieve startups en scale-ups was dit bedoeld om juist die ondernemingen te steunen die konden zorgen voor aantoonbaar meer werkgelegenheid. Of dat is gelukt is moeilijk te traceren, ook niet in de beantwoording van het College van B&W op vragen hierover van het CDA d.d. sept. 2017

Slechts enkele oppositiepartijen in de gemeenteraad van Utrecht lijken te willen pleiten voor het steunen van alle ondernemers en niet alleen zoals nu, de innovatieve ondernemers. Zo wordt dat verwoord in een motie van CDA, PvdA en PvdD d.d. 11 juli 2019 waarin zij het College van B&W verzoeken voorstellen te doen “om te komen tot een ondersteuningsaanpak voor kleine ondernemers en winkelstraten en winkelgebieden”. En om “deze aanpak te dekken uit het budget voor een ecosysteem voor starters en groeiers”. Deze motie werd niet aangenomen door de gemeenteraad.

6. Verslag van het podiumgesprek op 16 oktober 2019

Tijdens het podiumgesprek vindt het merendeel van de aanwezigen dat traditionele lokale startende ondernemers gelijke toegang zouden moeten hebben tot gratis ondersteuning, net als nu al het geval is voor de innovatieve startups. Jantine Zwinkels, raadslid oppositiepartij CDA, steunt dat en wil het initiatief nemen om kleine startende lokale ondernemers extra te ondersteunen. Coalitiepartijen D66 en GroenLinks hebben tot op heden daar niet voor gestemd, maar Fred Dekkers, raadslid GroenLinks, vindt nu toch dat Utrecht de ‘niet innovatieve’ ondernemers ook beter moet ondersteunen. Jony Ferket, raadslid D66, biedt een opening: als het CDA een extra potje geld weet te vinden is zij er voor te porren. Namens de traditionele ondernemers laat Abdel Harchaoui, actief bij DOK030, weten dat extra budget aan een breed pakket van ondersteuningsactiviteiten kan worden besteed, zoals voor de financiële administratie en het uit de schulden helpen van lokale traditionele ondernemers.

Lees hier het hele verslag van het podiumgesprek

Stadspodium column van Ali Amghar

Lees het opiniestuk in AD/UN op 12 oktober 2019

Bekijk hier samenvatting van deze avond die door Ustad/RTV Utrecht is uitgezonden: