Podiumgesprek 14 december 2016. Gevangen door de uitkering. Verslag.

21 december 2016

Utrechters met een uitkering voelen zich als een nummer behandeld. Zij zijn op zoek naar betaald werk en investeren vaak in vrijwilligerswerk. Maar daarin voelen zij zich niet gezien, zo bleek tijdens het Podiumgesprek van 14 december in ZIMIHC Theater Stefanus.

Het Podiumgesprek begon met de overhandiging aan wethouder Victor Everhardt (D66) van het boekje ‘Ons leven kan iedereen overkomen’. In het boekje staan 22 persoonlijke verhalen van mensen die met hun gezondheid in problemen zijn geraakt. Daaruit blijkt dat gezondheid samenhangt met andere zaken, zoals werk, inkomen, relaties, gevoel van veiligheid. “In de gesprekken met mensen kwam naar voren dat er heel veel problemen zijn met instanties als het UWV en de gemeente”, aldus schrijfster Helga Zorn. “De allerbelangrijkste conclusie is dat mensen zich niet goed bejegend voelen. Dat je door uitkeringsinstanties al snel gezien wordt als profiteur, als een potentiële fraudeur, iemand die te lui is om te werken.”

Als je werkloos raakt, word je een nummer

De belangrijkste conclusie uit het boekje luidt: begeleid ons als mensen en behandel ons niet als nummer. Ongeveer 31.000 Utrechters hebben een uitkering. De grootste groep heeft een arbeidsongeschiktheidsuitkering. Een deel zit in de bijstand of heeft een WW-uitkering. “Als je werkloos raakt, word je een nummertje”, vertelde een van de aanwezigen aan gespreksleider Yassine Beqqali. “Je hebt alleen nog contact met het UWV via de computer.” Een andere, veelgehoorde klacht tijdens het Podiumgesprek was dat men vaak met verschillende medewerkers van het UWV te maken krijgt. Dat leidt tot miscommunicatie. Mensen hebben liever persoonlijke begeleiding.

In plaats van stimuleren en het bieden van ondersteuning ligt de focus van instanties volgens uitkeringsgerechtigden te veel op controle. Veel Utrechters met een uitkering doen vrijwilligerswerk om actief te blijven en hun kansen op de arbeidsmarkt te vergroten. Wie thuis zit kan immers in een isolement geraken. Voor veel mensen is het verlies van een baan ook het verlies van een sociaal netwerk. Dan kan je vrijwilligerswerk gebruiken om weer contacten aan te gaan. Bovendien is het een mooie gelegenheid om je kwaliteiten te laten zien.

Regeldruk

Maar niet iedereen praat daar even graag over, volgens Adriaan Kodde van In Between Café, een ontmoetingsplek voor werkzoekenden. Omdat zij bang zijn om tegen problemen aan te lopen. Mensen met een WW-uitkering moeten het UWV toestemming vragen voor het vrijwilligerswerk dat ze doen. Dat gebeurt volgens Adriaan lang niet altijd. Dat is deels omdat mensen het te veel moeite vinden of bang zijn dat hun aanvraag wordt afgewezen, maar ook omdat een stemmetje in hun hoofd zegt: “Stel nou dat het mis gaat, dan moet ik mijn uitkering terugbetalen”.

Eigenlijk waren alle aanwezigen het erover eens dat het systeem rigide is en dat er te veel regels zijn. In plaats van gestimuleerd te worden in het vinden van ander werk zitten duizenden Utrechters daardoor gevangen in de uitkering thuis.

Behoefte aan persoonlijke begeleiding

Dat kan en moet anders, vinden betrokkenen. Adriaan Kodde: “Wat we zien is dat mensen door vrijwilligerswerk hun eigen talenten weer ontdekken. Vrijwilligerswerk is daardoor heel nuttig voor mensen.” Nol Kliffen, beleidsadviseur bij het UWV herkende het beeld dat mensen met een uitkering zich vaak als nummer behandeld voelen in plaats van als mens begeleid te worden. Hij wees op bezuinigingen bij het UWV enkele jaren terug, waardoor werd ingezet op internetdienstverlening. Dat biedt een aantal voordelen. “Heel veel mensen kunnen daardoor zelf aan de slag en daardoor zelf hun weg naar werk weer vinden. Maar veel mensen lukt dat ook niet. Mensen die moeilijk om kunnen gaan met computers en met internet. Daarom krijgen we van de minister nu meer geld, waardoor we vanaf nu weer meer persoonlijke begeleiding kunnen bieden aan mensen.

Bij een klein aantal organisaties – organisaties met een zogenaamde ANBI en SBBI status – mogen mensen met een WW-uitkering wel vrijwilligerswerk doen van het UWV. Nol Kliffen toonde zich tijdens het Podiumgesprek bereid om samen met de Vrijwilligerscentrale Utrecht (VCU) te onderzoeken of niet meer organisaties onder die regeling kunnen vallen.

Experiment ‘Weten wat werkt’

Vervolgens was het woord aan de politiek. Raadsleden Judith Tielen (VVD) en Maarten van Ooijen (ChristenUnie) hekelden allebei de hoeveelheid regels die over uitkeringsgerechtigden wordt uitgestort. Maarten van Ooijen: “Ik vind dat er veel te veel regels zijn in de bijstand en wat mij betreft moeten we 80 procent schrappen. Want pas dan kun je maatwerk bieden.”

Om die reden kan hij ook begrip opbrengen voor het experiment ‘Weten wat werkt’ van de gemeente dat in 2017 wil starten. Daarbij wordt onderzoek gedaan naar het nut van regels: krijgen Utrechters met een uitkering daardoor sneller een betaalde baan of juist niet? Wethouder Everhardt daarover: “In het experiment willen we uitkeringsgerechtigden op een andere manier gaan bejegenen. Niet vanuit wantrouwen, zoals het systeem nu is ingericht, en met heel veel regels waar mensen ook nu weer over klagen. We willen aantonen dat wanneer zij de mogelijkheid krijgen om eigen keuzes te maken, dat we dan veel verder komen met elkaar.” Dat het zo is, weten we allang, aldus Maarten van Ooijen. Maar alleen wanneer dat wetenschappelijk wordt aangetoond, zal de minister zijn akkoord geven aan minder regelgeving. Judith Tielen hecht daar minder waarde aan; het geld kan beter worden besteed aan persoonlijke ondersteuning.

 

Meedoen naar vermogen

Of moet het experiment breder worden ingezet? Er is op dit moment bijvoorbeeld geen ruimte voor vrijwilligerswerk dat mensen zelf hebben gekozen. In plaats daarvan krijgen deelnemers onbetaald werk als verplichting aangeboden. Terwijl onderzoek van TNO al eerder aantoonde dat verplicht onbetaald werkt niet helpt. Powered by Peers hoopt dat de gemeente en het UWV de komende jaren meer ruimte aan experimenten bieden. Kijken wat er bij In Between Café gebeurt, wat Powered by Peers en het VCU kunnen doen. Initiatieven waardoor Utrechters met een uitkering zich kunnen ontwikkelen. Waardoor zij weer kunnen meedoen en verdienen en ondernemen naar vermogen. Het voorstel werd met luid applaus door de zaal ontvangen.

Resultaten van de avond

  • Het Podiumgesprek werd door 130 mensen bezocht.
  • Mensen met een uitkering konden hun zegje doen, voelden zich gehoord. Het boekje ‘Ons leven kan iedereen overkomen’ met daarin 22 persoonlijke verhalen werd door wethouder Victor Everhardt in ontvangst genomen.
  • Het UWV erkende dat een meer persoonlijke benadering noodzakelijk is en gaat met VCU onderzoeken of Utrechters met een uitkering bij meer organisaties dan nu het geval is vrijwilligerswerk kunnen doen.
  • Wethouder en raadsleden zeiden hun best te willen doen om de grote hoeveelheid regels terug te dringen, zodat Utrechters met een uitkering meer ruimte krijgen om zich te ontplooien en hen op maat ondersteuning kan worden geboden.
  • Maatschappelijke organisaties pleiten voor een bredere aanpak van het experiment ‘Weten wat werkt’ door ook ruimte te bieden voor zelfgekozen vrijwilligerswerk. Daarnaast bepleiten zij experimenteerruimte ook voor andere initiatieven gericht op Utrechters met een uitkering. Die oproep werd door de zaal breed gedeeld.
  • Naar aanleiding van het Podiumgesprek verschenen er twee artikelen over het onderwerp in het AD/Utrechts Nieuwsblad.
  • Op UStad werd op zondag 18 december ieder uur een verslag van het Podiumgesprek uitgezonden. Zie: https://www.rtvutrecht.nl/gemist/uitzending/ustad/stadspodium-utrecht/

Organisatie

Het Podiumgesprek ‘Gevangen door de uitkering’ kwam tot stand in samenwerking met BO!NK Theater, Initiatievenfonds Utrecht, Samen Gezond Overvecht, STUT Theater, UStad, VCU, YES in Videoproducties en ZIMIHC. Foto’s door Mario Gibbels van deStadUtrecht.nl.

StadspodiumUtrecht is een initiatief van, voor en door betrokken Utrechters die regelmatig gesprekken organiseren over belangrijke onderwerpen in de stad. Kijk voor meer informatie op www.stadspodiumutrecht.nl.

Help ons met uw donatie

StadspodiumUtrecht kan niet zonder uw hulp. Gelukkig steunen steeds meer Utrechters ons met een bijdrage. Dat kan al vanaf 10 euro. Of word voor 50 euro per jaar ‘vriend’ en mede eigenaar van onze stadscoöperatie. Maak uw bijdrage over naar bankrekening NL54 TRIO 0212 2601 89 ten name van StadspodiumUtrecht. Alvast heel veel dank!

Geef een antwoord

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.